برای دیدن تمام محتوا و ویژگی ها باید با نام کاربری دانشجویی و تایید شده وارد سایت شوید

درس اقتصاد توسعه در این دوره به بررسی عمیق و تحلیلی پویایی‌های توسعه در ایران و جهان می‌پردازد. در این درس، توسعه صرفاً به معنای افزایش تولید ناخالص داخلی یا رشد کمی اقتصاد در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه به عنوان فرایندی پیچیده از دگرگونی‌های نهادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی تحلیل می‌شود. هدف اصلی آن است که دانشجویان بتوانند با رویکردی چندبعدی و انتقادی، مسیرهای متفاوت توسعه را در بستر تاریخی و نهادی کشورها، به‌ویژه ایران، درک و ارزیابی کنند. در محور نخست، نابرابری به عنوان یکی از مهم‌ترین موانع توسعه مورد توجه قرار می‌گیرد. نابرابری درآمدی و منطقه‌ای نه تنها بر کارایی اقتصادی تأثیر می‌گذارد، بلکه زمینه‌ساز بی‌ثباتی سیاسی، مهاجرت، و کاهش اعتماد اجتماعی است. در این بخش دانشجویان با نظریه‌های مختلف توزیع درآمد، نقش آموزش، اشتغال، و سیاست‌های مالی در بازتوزیع منابع آشنا می‌شوند و می‌آموزند چگونه می‌توان اثر نابرابری را بر شاخص‌های رفاه و رشد اقتصادی اندازه‌گیری کرد. در محور دوم، سیاست‌های پولی و مالی در کشورهای در حال توسعه بررسی می‌شود. پرسش محوری این است که بانک مرکزی و نظام مالی تا چه اندازه می‌توانند در خدمت توسعه پایدار قرار گیرند. مفاهیمی مانند خلق نقدینگی، نرخ بهره، تورم، و دسترسی به اعتبار در چارچوب اقتصاد ایران تحلیل می‌شود. دانشجویان بررسی خواهند کرد که سیاست‌های انبساطی یا انقباضی در دوره‌های مختلف چگونه بر بخش‌های مولد و غیرمولد اقتصاد اثر گذاشته و چه رابطه‌ای میان تورم مزمن، ساختار بانکی، و سرمایه‌گذاری وجود دارد. در محور سوم، موضوع منابع طبیعی و چگونگی مدیریت آن‌ها به بحث گذاشته می‌شود. وابستگی به نفت، گاز و دیگر منابع زیرزمینی، فرصت‌ها و تهدیدهایی را برای توسعه به همراه دارد. در این بخش مفهوم «نفرین منابع» و چگونگی تبدیل آن به «فرصت توسعه» از طریق سیاست‌گذاری هوشمند، تنوع‌بخشی اقتصادی و اصلاح ساختار نهادی بررسی می‌شود. تجربه‌ی کشورهای موفق در مدیریت منابع طبیعی و مقایسه آن با وضعیت ایران، محور تحلیل‌های این بخش است. در نهایت، درس با تمرکز بر اقتصاد ایران به عنوان مطالعه موردی جامع ادامه می‌یابد. دانشجویان با تاریخچه‌ی سیاست‌های توسعه‌ای در ایران، از برنامه‌های عمرانی دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ تا چالش‌های دهه‌های اخیر، آشنا می‌شوند. نقش تحریم‌ها، تغییرات جمعیتی، محیط زیست، و ساختار حکمرانی در مسیر توسعه کشور تحلیل خواهد شد. تمرین‌ها و پژوهش‌های این درس بر پایه داده‌های واقعی طراحی می‌شوند تا دانشجویان توانایی تبدیل تحلیل نظری به تحلیل سیاستی را کسب کنند. اقتصاد توسعه در این دوره نه به عنوان مجموعه‌ای از نظریه‌های از پیش‌تعریف‌شده، بلکه به عنوان عرصه‌ای برای پرسشگری و بازاندیشی در باب عدالت، رفاه و پایداری مطرح می‌شود. هدف نهایی آن است که دانشجویان بتوانند با درک ارتباط میان نابرابری، سیاست‌های پولی، منابع طبیعی و ساختار نهادی، چارچوب‌هایی تحلیلی برای مواجهه با مسائل توسعه در ایران امروز ارائه دهند. توسعه تنها رشد عددی نیست؛ بلکه تلاشی مداوم برای رهایی انسان از محدودیت‌های ساختاری و خلق فرصت‌های برابر برای شکوفایی است.

درس اقتصاد ایران در مقطع دکترا به بررسی ساختار، تحولات و چالش‌های بنیادی اقتصاد کشور در بستر تاریخی، نهادی و سیاستی می‌پردازد. هدف این درس آن است که دانشجویان بتوانند با تکیه بر داده‌های واقعی و نظریه‌های تحلیلی، سازوکارهای درونی اقتصاد ایران را بشناسند و درک عمیقی از تعامل میان دولت، بازار، منابع طبیعی و جامعه پیدا کنند. اقتصاد ایران در طول دهه‌های اخیر تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل درونی و بیرونی شکل گرفته است؛ از جمله ساختار دولتی و نفت‌محور، تحریم‌های بین‌المللی، سیاست‌های پولی و مالی نامتوازن، و نوسانات ارزی و تورمی که پیامدهای گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف اقتصادی داشته‌اند.

در بخش نخست درس، ساختار کلی اقتصاد ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد. سهم بخش‌های کشاورزی، صنعت، خدمات و انرژی در تولید ناخالص داخلی، نقش دولت در تخصیص منابع، و وابستگی اقتصاد به نفت و گاز تحلیل می‌شود. دانشجویان در این بخش با داده‌های تاریخی و ملی آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند که چگونه می‌توان از حساب‌های ملی، بودجه دولت و تراز پرداخت‌ها برای ارزیابی سلامت اقتصاد کلان استفاده کرد.

در بخش دوم، سیاست‌های پولی و مالی ایران مورد توجه قرار می‌گیرد. تمرکز بر عملکرد بانک مرکزی، نظام بانکی و سیاست‌های کنترل تورم است. رابطه میان رشد نقدینگی، نرخ بهره، تورم و نابرابری بررسی می‌شود. همچنین دانشجویان با مفهوم «سلطه مالی» آشنا می‌شوند؛ وضعیتی که در آن سیاست‌های مالی دولت به‌طور مستقیم بر سیاست‌های پولی تأثیر گذاشته و استقلال بانک مرکزی را محدود می‌کند. تحلیل رفتار دولت در بازار پول و سرمایه، تأثیر سیاست‌های ارزی بر صادرات و واردات، و پیامدهای چندنرخی بودن ارز از محورهای اصلی این بخش است.

در بخش سوم، نقش نفت و منابع طبیعی در اقتصاد ایران تحلیل می‌شود. درآمدهای نفتی به‌عنوان منبع اصلی تأمین مالی دولت، همزمان موجب رشد کوتاه‌مدت و آسیب‌های ساختاری بلندمدت شده است. دانشجویان بررسی می‌کنند که چگونه وابستگی به نفت باعث شکل‌گیری رفتارهای رانتی، بی‌ثباتی در بودجه عمومی، و تضعیف بخش خصوصی مولد شده است. همچنین تجربه کشورهایی که توانسته‌اند از منابع طبیعی به نفع توسعه پایدار استفاده کنند، مورد مطالعه تطبیقی قرار می‌گیرد.

در بخش چهارم، بازار کار، رفاه اجتماعی و نابرابری درآمدی در ایران بررسی می‌شود. داده‌های مربوط به اشتغال، بیکاری، توزیع درآمد و هزینه‌های خانوار تحلیل می‌گردد. تأثیر سیاست‌های حمایتی، یارانه‌ها، بیمه‌های اجتماعی و نظام مالیاتی بر عدالت اقتصادی مورد بحث قرار می‌گیرد. در این بخش، توجه ویژه‌ای به شکاف‌های جنسیتی، منطقه‌ای و بین نسلی داده می‌شود تا درک جامعی از پویایی‌های اجتماعی توسعه اقتصادی حاصل شود.

در بخش پایانی، تمرکز بر آینده اقتصاد ایران و مسیرهای اصلاح ساختارهاست. موضوعاتی مانند اصلاح نظام بانکی، تنوع‌بخشی به صادرات، گذار به اقتصاد دانش‌بنیان، چالش‌های زیست‌محیطی، و ضرورت نوسازی حکمرانی اقتصادی مورد بررسی قرار می‌گیرد. دانشجویان در قالب پروژه‌های پژوهشی، با استفاده از داده‌های رسمی کشور، روندهای تاریخی را تحلیل و سناریوهایی برای آینده طراحی می‌کنند.

درس اقتصاد ایران دانشجویان را از سطح شناخت توصیفی فراتر برده و به تحلیل‌گران و سیاست‌پژوهانی تبدیل می‌کند که قادرند از میان پیچیدگی‌های نهادی و سیاسی اقتصاد کشور، مسیرهایی عملی و مبتنی بر شواهد برای اصلاح و توسعه پایدار پیشنهاد دهند. در نهایت، هدف این درس پرورش نگاهی تحلیلی و انتقادی نسبت به واقعیت‌های اقتصادی ایران است؛ نگاهی که بتواند پیوند میان نظریه و عمل را در خدمت بهبود تصمیم‌سازی‌های کلان ملی برقرار کند.

درس اقتصاد محیط زیست در مقطع دکترا با هدف شناخت عمیق روابط متقابل میان فعالیت‌های اقتصادی و نظام‌های طبیعی طراحی شده است. این درس به دانشجویان می‌آموزد که محیط زیست نه یک کالای جانبی، بلکه بخشی بنیادین از زیربنای توسعه اقتصادی و رفاه انسانی است. تمرکز اصلی بر تحلیل چگونگی تعامل اقتصاد با منابع طبیعی، آلودگی، تغییر اقلیم، و سیاست‌های زیست‌محیطی است. دانشجویان در این درس با مبانی نظری اقتصاد محیط زیست، ابزارهای ارزیابی اقتصادی پیامدهای زیست‌محیطی و سیاست‌های کارآمد برای دستیابی به توسعه پایدار آشنا می‌شوند.

در بخش نخست، چارچوب نظری درس بررسی می‌شود. مفاهیم اساسی مانند کالاهای عمومی، آثار خارجی، شکست بازار و ارزش اقتصادی محیط زیست معرفی می‌گردند. این بخش به درک این مسئله می‌پردازد که چرا بازارها به‌تنهایی نمی‌توانند از منابع طبیعی به شکل بهینه استفاده کنند و چه مداخلاتی از سوی دولت یا نهادهای اجتماعی ضروری است. دانشجویان با مدل‌های پایه مانند مدل رشد با محدودیت منابع، منحنی کوزنتس زیست‌محیطی و نظریه آلودگی بهینه آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند چگونه این مفاهیم را در تحلیل سیاستی به‌کار گیرند.

در بخش دوم، ابزارهای سیاست‌گذاری زیست‌محیطی مورد بررسی قرار می‌گیرد. انواع مالیات‌های زیست‌محیطی، بازارهای مجوز انتشار، یارانه‌های سبز، استانداردهای آلودگی و نظام‌های جبرانی تحلیل می‌شوند. تمرکز بر این است که چگونه می‌توان میان رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت از محیط زیست تعادل برقرار کرد. مطالعه موردی کشورهای موفق در طراحی نظام مالیات بر کربن، اصلاح یارانه‌های سوخت و استفاده از ابزارهای بازار برای کنترل آلودگی، بخش مهمی از آموزش این بخش است.

در بخش سوم، ارزش‌گذاری اقتصادی محیط زیست و منابع طبیعی مورد توجه قرار می‌گیرد. از آنجا که بسیاری از خدمات اکوسیستمی ارزش بازار مستقیم ندارند، روش‌هایی مانند تمایل به پرداخت، هزینه سفر، روش انتخاب مشروط و هزینه اجتناب برای اندازه‌گیری ارزش آن‌ها آموزش داده می‌شود. این بخش به دانشجویان امکان می‌دهد تا تأثیر تصمیم‌های اقتصادی بر محیط زیست را به زبان عدد و تحلیل اقتصادی بیان کنند و نتایج را در قالب سیاست‌های اجرایی ارائه دهند.

در بخش چهارم، موضوعات جهانی و چالش‌های معاصر مورد بحث قرار می‌گیرد؛ از جمله تغییرات اقلیمی، کمبود آب، تخریب خاک، و بحران تنوع زیستی. دانشجویان بررسی می‌کنند که چگونه رشد جمعیت، الگوهای مصرف، و سیاست‌های انرژی در مقیاس جهانی موجب فشار بر منابع طبیعی شده و چه راهکارهایی در سطح بین‌المللی مانند توافق پاریس یا برنامه توسعه پایدار سازمان ملل برای کاهش این آسیب‌ها طراحی شده است.

در بخش پایانی، اقتصاد محیط زیست ایران به عنوان مطالعه موردی بررسی می‌شود. تمرکز بر مصرف انرژی، شدت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، بحران منابع آبی، فرسایش خاک، و چالش‌های حکمرانی محیط زیست است. دانشجویان می‌آموزند که چگونه ساختار یارانه‌ها، سیاست‌های ارزی، و ضعف نهادهای نظارتی منجر به تضعیف پایداری زیست‌محیطی شده است. تحلیل سیاست‌های انرژی، کشاورزی، حمل‌ونقل و صنعت در ایران از منظر پایداری از محورهای اصلی این بخش است.

درس اقتصاد محیط زیست از دانشجویان انتظار دارد که با رویکردی میان‌رشته‌ای، پیوند اقتصاد با بوم‌شناسی، سیاست‌گذاری و عدالت اجتماعی را درک کنند. هدف نهایی این است که پژوهشگران بتوانند میان منافع کوتاه‌مدت اقتصادی و الزامات بلندمدت حفظ محیط زیست تعادل برقرار کنند و به جای رویکرد جبرانی، رویکردی پیشگیرانه و سیستم‌محور در تصمیم‌سازی‌های اقتصادی اتخاذ نمایند. اقتصاد محیط زیست در این سطح، ابزاری برای اصلاح رفتار اقتصادی نیست؛ بلکه چارچوبی فکری برای بازتعریف مفهوم توسعه و رفاه در هماهنگی با ظرفیت‌های سیاره‌ای است.